Ocena zmian dostrzeganych w sobie

Zdecydowana większość badanych pytana o dostrzegane w sobie zmiany psychiczne spowodowane przeżyciem traumy, odpowiada twierdząco. Jest to zgodne z tym, co podkreślają wszystkie opracowania zawarte w literaturze przedmiotu, cytowane też w tym opracowaniu. W ten sposób wyraźnie wypowiadało się ok. 3/4 badanych w 1996 r. (74,8%). Zbliżony procent wypowiedzi twierdzących był również w następnych badaniach (1999 r. – 69,2% 1 2002 r. – 75,6%). Jakimkolwiek zmianom psychicznym spowodowanych pożarem zaprzecza jedynie 2,8% badanych w 1999 r.; w roku 2002 nie ma takich wypowiedzi wcale. Na pytanie o kierunek tych zmian wypowiedzi są zróżnicowane. W roku 1999 blisko 1/5 badanych (18,3%) ocenia te zmiany jako „niekorzystne” lub „raczej niekorzystne”. W następnych badaniach (2002 r.) już tylko 11,1% ocenia te zmiany jako niekorzystne. Nieco ponad połowa badanych nie potrafi określić kierunku tych zmian (w 1999 r. – 56,4%; w 2002 r. – 51,1%). Jako „korzystne” lub „raczej korzystne” ocenia zmiany w sobie 25,3% badanych w 1999 r. i 36,7% respondentów w roku 2002. Na uwagę zasługują szczególnie te zmiany o kierunku pozytywnym. O nich, zwłaszcza wcześniej, rzadko wspominało się w literaturze psychotraumatologicznej, co nie znaczy, że one nie występują, czy nie występowały. W ostatnim okresie coraz częściej zwraca się uwagę właśnie na zmiany pozytywne, będące następstwem traumy. Pisze o tym wielu autorów, zwłaszcza wśród odwołujących się do salutogenicznego modelu Antonowsky*ego, ale nie tylko (Janoff-Bulman 1985; Herman 1992; Kahana i wsp. 1998; Bulman, Wortman 1977; Lifton 1993; Violanti 2000; Stuhlmiller, Dunning 2000; Tedeshi, Calhoun 1996; Afleck i wsp. 1985). Jednym z przykładów pozytywnych zmian spowodowanych ekstremalnym doświadczeniem jest wzrost dojrzałości. Zdecydowana większość osób wypowiadających się podkreśla, że patrzą na życie bardziej dojrzale niż ich rówieśnicy. Tak sądzi 66,1 % wypowiadających się w 1999 r. i aż 84,5% respondentów w roku 2002, a zatem blisko 8 lat po przeżyciach związanych z pożarem. Tak więc, mimo upływu czasu, zdecydowana większość poszkodowanych w tym pożarze stwierdza, że tamte przeżycia spowodowały istotne zmiany w nich jako osobach i że często są to zmiany korzystne, czego przykładem jest bardziej dojrzałe spojrzenie na rzeczywistość.