Ocena aktualnego obrazu świata i ludzi

W ramach zmian dostrzeganych w sobie, przeobrażeniu uległ również obraz świata i ludzi, a zatem obraz otaczającej rzeczywistości. Dostrzega tę zmianę zdecydowana większość wypowiadających się, przy czym kierunek tej zmiany – z upływem czasu – ewoluuje pozytywnie. W 1996 r. ponad 3/4 badanych (7 6,5%) zauważało w sobie taką zmianę. „Mniej optymistycznie” widziało rzeczywistość 49,5% (niemal połowa badanych), a dla dalszych 3,5% „wszystko straciło sens”. Pozytywne zmiany w tym zakresie dostrzegało jedynie 23,5% osób wypowiadających się. W następnych badaniach liczba osób dostrzegających u siebie zmiany w zakresie widzenia rzeczywistości była nadal wysoka, a nawet wyższa niż poprzednio (1999 r. – 69%; 2002 – 84,5%), zdecydowanie natomiast wzrósł trend oceny pozytywnej tych zmian. W 1999 r. „na korzyść” lub „raczej na korzyść” oceniło te zmiany 42,2%, a w 2002 r. już blisko połowa ankietowanych (48,9%). Procent niekorzystnych zmian w tym zakresie zmalał zdecydowanie kształtując się na poziomie poniżej 10 procent (5,6% – 1999 r. i 6,7% w 2002 r.). O zmianach w widzeniu świata i ludzi spowodowanych doświadczeniem traii- my pisały — między innymi -Janoff-Bulman, zwracając uwagę na „zburzone założenia” (1985) oraz Herman (1997). Zburzeniu ulega nie tylko dotychczasowy obraz siebie, ale także wyobrażenie o własnej nietykalności oraz dotychczasowa – względnie bezpieczna, kontrolowalna – koncepcja świata i ludzi (Janoff-Bulman 1985; Herman 1997; Gilboa, Friedman, Tsur 1994). W mijającym czasie, zwykle człowiek odbudowuje sobie stopniowo te swoje – zburzone przez traumę – założenia, niejednokrotnie dochodząc do głębszych refleksji, które pozwalają dostrzec również pozytywne aspekty tych negatywnych doświadczeń.