Choroba somatyczna jako kryzys psychologiczny

Wielu badaczy wymienia i opisuje różne sytuacje wywołujące kryzysy psychologiczne z jakimi styka się człowiek. Jedną z ważniejszych takich sytuacji jest choroba somatyczna. Zwłaszcza nagłą i poważną chorobę można uważać za wydarzenie krytyczne, które może prowadzić do powstania ostrego kryzysu psychologicznego. Sytuacja taka jest szczególnie widoczna, gdy rokowania są złe bądź niejednoznaczne, natomiast diagnoza jest zaskakująca, czy wręcz szokująca dla osoby chorej. Jak zauważa Adamczak (1992) kryzysy wywołane przez chorobę somatyczną to „traumatyczne zdarzenia życiowe, które występują losowo i niespodziewanie, obejmując sytuacje trudne lub niemożliwe do przewidzenia i przygotowania się na ich przyjęcie, przeżycie czy zastosowanie odpowiednich środków zaradczych”. Dlatego też kryzys spowodowany chorobą somatyczną może wywołać wiele niekorzystnych skutków psychologicznych u osób chorych, gdyż z kryzysem tym związany jest: silny stres psychologiczny, który np. wg interakcyjnej teorii stresu Lazarusa (1986) leży u podstaw wymagań, jakie stawia sytuacja (w tym przypadku choroba somatyczna) bądź wynika z konfliktu mającego miejsce pomiędzy jednostką a otoczeniem (np. w wyniku choroby). Konflikt taki zgodnie z subiektywną oceną wyczerpuje lub przekracza dostępne środki i zasoby wewnętrzne, a także zewnętrzne u jednostki. Dlatego też sytuacja choroby stawia przed jednostką wymagania, którym chory często nie może sprostać, zwłaszcza w jego subiektywnym odczuciu (por. Słowik 1997). Dzieje się tak dlatego, jak pisze Sugarman, że „Kryzysy życiowe są zdarzeniami, które często mają tak duże znaczenie, że istnieje niebezpieczeństwo przerwania lub przynajmniej znaczącej reorganizacji dotychczasowej linii życia lub rozwoju”. Z kolei Kubacka-Jasiecka (1994) stwierdza, że człowiek, który znajduje się w sytuacji kryzysu „zostaje bezbronny, opanowany przez lęk, pozbawiony możliwości kontrolowania sytuacji, a często również i własnego zachowania”.